Numismatische begrippen

De naam numismatiek komt van het Latijnse woord nomisma of numisma, hetgeen munt betekent. Dit is weer afgeleid van het Griekse νομισμα νομοσ = gewoonte, wet.

Aristoteles zei al: ‘een munt heeft de naam “nomisma” omdat zij niet het werk van de natuur, maar van de wet is.’ Het woord numismatiek kan vertaald worden door munt-en penningkunde. Het is een wetenschap, die in nauw verband staat met geschiedenis, kunst en economie. Een numismaat is een munt- en penningkundige (numismate / numismatist / Numismatiker).

Begrippen

Om de beschrijvingen van een munt te herkennen en te begrijpen is het handig om te weten wat deze termen betekenen maar ook waar zij te vinden zijn. Op de foto hiernaast kunt u zien op welke plek op de munt u de de meest voorkomende numismatische termen tegenkomt.

Verder op deze pagina zullen we enkele numismatische begrippen nader toelichten, u kunt ook een uitgebreide lijst vinden bij de Encyclopedie van munten en papiergeld.

Randen

Snaaien en snoeien

Sinds het begin van de 18e eeuw is met wisselend succes een poging gedaan om een versiering of tekst op de rand van een munt te krijgen. Waarom werd er überhaupt zoveel moeite gedaan om tekens op de vaak erg dunne rand aan te brengen ?

600px-Numismatische_begrippen6-400x607.jpg

Dat komt omdat vóór die tijd de munt een gladde (lees onbewerkte) rand had waar men eenvoudig met een pennenmesje een heel klein beetje materiaal kon afschrapen voor dat de munt aan een volgende werd doorgegeven. Het is duidelijk dat hiermee vooral met gouden en zilveren munten een behoorlijke gratis winst voor de dader te behalen viel. Een stempelsnijder was het met deze gang van zaken niet eens en hij heeft hierop zijn manier als een van de eersten al in 1671 een tekst -zij het in het Latijn- op een munt geplaatst : NERVOS REIPVBLICAE ACCIDERE FACINVS MORTE PIANDVM wat zoveel zeggen wil als DE ZENUW VAN DE STAAT TE SNOEIEN IS EEN MISDRIJF WELKE MET DE DOOD BESTRAFT DIENT TE WORDEN! Het is duidelijk dat met het aanbrengen van een tekst op de rand het snoeien aardig lastig is geworden. Tijdens de Bataafse republiek zijn de meeste munten dan ook voorzien van een kabelrand. Onder Lodewijk Napoleon zijn zelfs proeven ondernomen om tekst op de rand te drukken.

Kabelrand

Hier bestaat vaak onduidelijkheid over de looprichting van de kabels. De oorspronkelijke methode was om een rechtop gehouden munt, kijkend naar de rand, indien deze van rechts-onder naar links-boven liep dit te benoemen als kabelrand naar links. Liep de bekabeling van links-onder naar rechts boven dan sprak men van kabelrand naar rechts. Het probleem is dat als men de munt op een andere manier vasthoudt – bij voorbeeld dwars – het resultaat precies het tegenovergestelde is. Deze methode geeft dus vaak verwarring.

De volgende manier is wat simpeler: Leg de munt plat op tafel – het geeft niet op welke zijde – kijk dan naar de rand en benoem de bekabeling op dezelfde wijze. Dit geeft eenduidig de richting aan zij het tegenovergesteld aan de oude manier!!

Zie tekening hiernaast.

In deze database wordt van de laatste methode gebruik gemaakt.

Naamloos-1-kopiëren-400x236.png